Gốm Việt – Vẻ đẹp không thể bị đồng hóa
Có lẽ chưa ở đâu và chưa bao giờ một talkshow lại khiến những người quan tâm đặt ra nhiều câu hỏi đến thế. Họ có dụng ý gì khi để một nhà khoa học và một họa sĩ cùng là diễn giả trong một chương trình? Với những cá tính ấy, với sự tương phản mang tính tiên quyết ấy liệu talk show này có thể đi đến một kết luận không?
Một khoảng thời gian dài trước đây, gốm Việt đã từng bị hiểu lầm là gốm Trung Quốc. Sự oan ức ấy sẽ bị đánh đồng mãi mãi nếu như không có sự phát hiện của những nhà nghiên cứu chuyên sâu về gốm. PGS.TS Nguyễn Đình Chiến là một trong số đó. Là tác giả của các cuốn sách và công trình về gốm cổ, điều ông quan tâm chính là vai trò của gốm trong đời sống người Việt qua các thời kì. Với mỗi thời kì, gốm lại như một nhân vật dùng những hoa văn, chất liệu và tạo hình để kể một câu chuyện chi tiết nhất về thời đại của chúng. Ông khám phá quá khứ bằng gốm và coi đó là một phương thức tốt để đi đến câu trả lời cho những câu hỏi mang tính thời đại. Với tính cách đặc trưng của một nhà khoa học, ông nâng niu gốm không chỉ như một thành tựu của quá khứ mà là một phần tạo nên quá khứ.
Gốm Chu Đậu là một Ví dụ điển hình. Từng bị hiểu lầm là gốm Trung Quốc rồi được khẳng định là gốm Việt. Sự phát hiện này gắn liền với nhiều khẳng định khác. Thứ nhất, kỹ thuật làm gốm men của Việt Nam và Trung Quốc độc lập và khác biệt. Thứ hai, mối quan hệ và sự ảnh hưởng về phong cách giữa gốm Chu Đậu và gốm hoa lam lò Cảnh Đức Trấn, tỉnh Giang Tây (Trung Quốc) cũng được cho là rất thú vị. Một số sản phẩm Gốm tinh xảo trước đây nhiều người nghĩ rằng của Trung Quốc thì thực chất lại là Gốm Chu Đậu. Điều đó cho thấy, nghệ thuật Gốm Chu Đậu vào thế kỷ XVI đã đạt đến trình độ rất cao.
Về sự việc trên, PGS-TS Nguyễn Đình Chiến cho rằng: “Cần có một bảo tàng nhỏ, tuy rằng quy mô không lớn nhưng rất cần thiết để giới thiệu với du khách quốc tế, đồng thời cũng tạo điều kiện để các nhà khoa học có những nghiên cứu sâu hơn về Gốm Chu Đậu”.
Bùi Hoài Mai có một cách tiếp cận khác với gốm. Anh chuyển về quê ở và dạy nông dân làm gốm. Nhiều người sẽ nghĩ ngay đến việc một họa sĩ muốn xã hội hóa nghệ thuật của mình, mở xưởng làm kinh tế. Nhưng không, anh kể rằng: “Trong xưởng, dần dần tôi chỉ là người gợi ý, định hướng, còn những bức phù điêu, pho tượng đều do bàn tay người nông dân chưa một ngày làm gốm, chưa một ngày học mỹ thuật làm ra. Cái sự xuống cấp về thẩm mỹ mà ngày nay chúng ta nói suốt trên báo chí, tôi cho rằng có nguyên do từ sự không tôn trọng quá khứ, sự thèm muốn thay đổi do nghĩ mình nhược tiểu. Người nông dân khi làm gốm có một niềm tin “bất thành văn” về tiềm năng của họ. Mà đúng thôi, tất cả chúng ta, ai cũng có một tiềm năng thẩm mỹ và đều có thể là họa sỹ, nhạc sỹ, nhà văn… nếu chúng ta tìn ở mình, thật thà với mình, vứt bỏ những kiến thức rối rắm mà chúng ta đang tạo ra để lừa dối chính chúng ta”.
Ngần ấy câu từ cũng đủ để thấy rằng, tính truyền thống Việt Nam chính là phương châm sáng tạo của anh. Bằng một tư duy khác biệt và khoáng đạt, cách anh tạo ra gốm như là một thói quen của một người giữa muôn người. Vẻ đẹp của gốm qua bàn tay Bùi Hoài Mai là vẻ đẹp điển hình Việt Nam. Nét cổ điển hòa lẫn với dòng tư duy rất đương đại khiến cá tính nghệ thuật cũng như những tác phẩm của anh trở nên độc đáo.
Gốm Việt có dòng chảy riêng của nó. Tuy nhiên điều đáng nói ở đây là cách tiếp cận theo nhiều chiều hướng khác nhau sẽ dẫn đến một cái nhìn đa chiều và gọn ghẽ hơn. Vẻ đẹp của gốm mãi mãi trường tồn. Đời người thì hữu hạn. Chính cách chúng ta giải thích gốm, si mê gốm mới khiến chúng ta thành vô hạn trong lịch sử.
Talk show Hành trình gốm Việt là một cơ hội tốt để hai diễn giả thể hiện cái tôi cá nhân của mình đồng thời tìm được tiếng nói chung về gốm.
Theo Lao động. Back | ||||||||||||