Screening and Discussion about architect REM KOOLHAAS

CLB Điện ảnh Kiến trúc xin trân trọng giới thiệu tới các bạn kiến trúc sư “viết lách” và nhà văn “xây dựng” Rem Koolhaas. Ông là một trong những kiến trúc sư và nhà lý luận phê bình kiến trúc có tầm ảnh hưởng lớn nhất thế giới từ cuối thế kỷ 20 đến nay. Mỗi tác phẩm của ông, từ công trình xây dựng đến sách viết, đều tạo nên những cuộc tranh luận sôi nổi về kiến trúc và đô thị. Rem Koolhaas cũng nổi tiếng vì đã “đào tạo” ra những kiến trúc sư hàng đầu thế giới như Zaha Hadid (Anh), Winy Maas (MVRDV, Hà Lan), Bjarke Ingels (BIG, Đan Mạch), Mike Guyer (Gigon-Guyer, Thụy Sĩ), Jeanne Gang (Gang Architects, Mỹ)...

Vậy Rem Koolhaas thực sự là ai? Tại sao những công việc của ông lại gây lên nhiều sự chú ý đến vậy?

Rem Koolhaas sinh ngày 17 tháng 11 năm 1944 tại Rotterdam, Hà Lan. Trước khi học kiến trúc tại hai ngôi trường nổi tiếng là AA School ở London và Cornell University ở New York, ông đã là nhà báo và cũng là nhà viết kịch bản tốt nghiệp tại Netherlands Film and Television Academy. Về mặt gia đình, Rem Koolhaas được sinh ra trong môi trường tư duy sáng tạo. Ông ngoại của ông là kiến trúc sư theo chủ nghĩa hiện đại. Bố của ông là nhà văn, người luôn dùng ngòi bút của mình ủng hộ cho sự độc lập của Indonesia khỏi chế độ thực dân Hà Lan. Tất cả những nền tảng đó đã tạo nên một Rem Koolhaas đa dạng và đầy “màu sắc”!

Vì đã từng làm việc như một nhà báo, người có tinh thần phản biện xã hội, Rem Koolhaas nhìn nhận kiến trúc một cách “hiện thực” chứ không “lý tưởng” như Le Corbusier. Cuốn sách đầu tiên của ông viết năm 1978, “Delirious New York”, không nghiên cứu “vẻ đẹp” kiến trúc tại thành phố này, mà chú trọng tới cách sử dụng không gian thông qua lối sống của những con người di cư tới đây. Chính những cái đó đã tạo ra hình thái kiến trúc riêng của thành phố. Việc chọn New York để nghiên cứu, cho chúng ta thấy ông quan tâm tới văn hóa “mới”, chứ không để ý tới văn hóa “truyền thống” của các thành phố châu Âu nhiều tuổi. Cách tiếp cận kiến trúc theo tính bản địa “đương đại” của Rem Koolhaas đã mở ra một chương mới trong việc lập luận về kiến trúc và đô thị.

Kinh nghiệm thứ hai là một nhà viết kịch bản phim cũng đã ảnh hưởng sâu sắc tới kiến trúc của Rem Koolhaas. Ông là một trong rất hiếm các kiến trúc sư quan tâm tới mối liên hệ giữa điện ảnh và kiến trúc. Rất nhiều các nguyên lý như “không gian điện ảnh” (cinematic space), “dàn cảnh không gian”, “hành trình không gian”... hay được ông sử dụng trong các công trình của mình. Nhưng điều mà một nhà biên kịch quan tâm nhất vẫn là những “hành động” của con người. Cùng với vai trò của một kiến trúc sư, Rem Koolhaas đi tìm bản chất của không gian để phù hợp với những “hành động” đó. Kiến trúc của Rem Koolhaas thường đi từ bên trong rồi hướng ra bên ngoài, nên khó định dạng phong cách của hình thái. Ông là một trong những kiến trúc sư đương đại đầu tiên xóa đi lối mòn là mỗi kiến trúc sư phải tìm cho mình một hình thái kiến trúc riêng biệt. 

Vậy cái riêng của Rem Koolhaas hướng tới việc sử dụng không gian như thế nào trong một công trình thông qua những công năng của nó. Ông là người đã sáng tạo ra việc nghiên cứu công năng theo “biểu đồ” (diagram). Và cũng từ những “biểu đồ” này tạo ra hình thái của công trình. 

Như chúng ta biết, nói về Rem Koolhaas rất khó có thể tóm tắt trong một vài dòng. Ông là một kiến trúc sư chuyên về “ý tưởng” (concept), mà có những ý tưởng ông đưa ra có thể trở thành hệ tư tưởng viết thành sách. Bản thân trong văn phòng thực hành kiến trúc của ông (OMA), ông đã thành lập ra nhóm nghiên cứu lý thuyết kiến trúc (AMO) để bổ trợ cho công tác thực tiễn. Rem Koolhaas là một trong rất ít các kiến trúc sư thành công trong cả hai việc: nghiên cứu và thực hành kiến trúc!

Cuốn phim “Rem Koolhaas, một kiểu kiến trúc sư” (Rem Koolhaas, a kind of architect) của hai đạo diễn Markus Heidingsfelder và Min Tesch sẽ “giải mã” ai là Rem Koolhaas. Cách phân tích và làm phim rất nghệ thuật của hai đạo diễn cho chúng ta một cái nhìn tổng quan về người kiến trúc sư đầy “màu sắc” này. Cuốn phim mang nhiều tư liệu quý giá trong những thập niên hoạt động nghề nghiệp của Rem Koolhaas. Nó cũng là những cuộc phỏng vấn của rất nhiều người với nhiều nghề nghiệp khác nhau mà Rem Koolhaas quan tâm tới: chính trị, xã hội, triết học, nhân loại học, điện ảnh, âm nhạc, thời trang, đồ họa...

Đây là một cơ hội tốt cho chúng ta khám phá một kiến trúc sư thực hành trong thời kỳ mà kiến trúc và nghệ thuật đã bị “bão hòa” với đủ các trường phái, đủ các luận điểm..., nhưng ông vẫn biết cách thừa hưởng những giá trị văn hóa đó để tìm ra được lối đi riêng của chính mình.